راهکار رفع خجالت کودک

خجالتی به عنوان یک پدیده اجتماعی در نظر گرفته شده تعاریف مختلفی از خجالتی ارائه شده است. ولی کمرویی یا خجالت عموماً به عنوان ناراحتی و بازداری در غیاب افراد دیگر تعریف شده است. کمرویی شکلی از اضطراب اجتماعی است که دارای نشانه هایی از قبیل عدم حضور در جمع، خجالت، پریشانی، قضاوت های غیر طبیعی از خود و دیگران، عدم اعتماد به نفس، تصویرسازی منفی از خود و…. می باشد. یک خبر خوب به افراد خجالتی این است که کمرویی و خجالتی بودن یک اختلال نیست بلکه یک مشخصه شخصیتی فرد می باشد و همین که کمرویی چاره ناپذیر ،نه وجود دارد و نه، می تواند وجود داشته باشد. علاوه بر این موارد مشاوره کودک در این حوزه به شکل مشاوره رایگان تلفنی به شما کمک کننده خواهد بود.

کمرویی وخجالت در کودکان

خجالت در دو حالت خود چه زمانی که فقط جنبه ای از شخصیت کودک شما باشد و چه زمانی که کم رویی مشکل‌ساز باشد باید بررسی شود .خجالت می تواند کودک شما را از دوست یابی ،سرگرمی، تجربیات جدید و عملکرد خوب در مهد کودک و مدرسه محروم کند. بیشتر بچه های خجالتی در سنین پایین حتی در چند ماهگی علایم اضطراب  وگوش به زنگی را از خود نشان می دهند.

دانشمندان بر این باورند که یک ژن خجالت و کمرویی می تواند مانند یک عضو فلج‌کننده زندگی روزمره را دچار مشکل کند و مشکلات دیگری ها را هم به زندگی فرد اضافه کند. کمرویی می تواند مشکلی برای تمام عمر باشد. اگر کودک با این ژن متولد شود مغزشان آماده عکس العمل نشان دادن به اضطراب بیشتر و ترس از بچه هایی است که این ژن را ندارند. اما خبر خوب اینکه کودکان می توانند برای غلبه بر استعداد ژنتیکی خود برای کم رویی، مهارت رفتاری، اجتماعی و عاطفی را بیاموزند .مطالعات نشان داده  کودکانی که مهارت غلبه بر کمرویی را در سنین پایین فرا گرفته‌اند از کودکانی که هرگز خجالتی نبوده‌اند قابل تشخیص نیست.

برخی از رفتارهای بچه های خجالتی

اغلب والدین این گلایه ها ونگرانی را در مورد فرزند خود دارند. اینکه وقتی مهمان داریم فرزندم در جمع نمی آید، سلام نمی کند. وقتی به مهمانی می رویم کودکم دائم به من چسبیده از من جدا نمی شود. از کنار من تکان نمی خورد، کودکم وقتی در پارک هستیم با بچه های دیگر صحبت نمی کند. با آنها بازی نمی کند ،دوست نمی شود، همیشه به من می گوید با من بیا و کنار من باش .معلم می گوید در کلاس همه چیز را میداند اما دستش را بلند نمیکند او حرف نمیزند.

فرزندم وقتی کسی به خانه ما می آید مدام چشمانش را میبندد و از این قبیل موارد که کم نیستند.

اسیبهایی که کودکان خجالتی می بینند

کودکان خجالتی در معرض آسیب‌های جدی قرار می‌گیرند آنها نمی‌توانند خود را معرفی کنند. نمی‌توانند خود واقعی شان را نشان بدهند در روابط فامیلی خانوادگی و در ارتباط با دوستان خیلی ضعیف هستند. کودکان خجالتی نمی توانند دوستان خوبی پیدا کنند در معرض آسیب های جنسی هستند. توسط افراد بسیاری که در اقوام و خانواده هستند این کودکان شناسایی می‌شوند و ممکن است. مورد تعرض و سوء استفاده قرار بگیرند. کودکان خجالتی اعتماد به نفس و عزت نفس ندارند آنها عموما در جمع دوستان حاضر نمی‌شوند و توسط دیگران سرزنش می شوند و فقط بازی های بچه ها را تماشا می‌کنند و اصلاً توانایی بازی با بقیه بچه ها را ندارند کودکان خجالتی نمی‌توانند از حقوق خود دفاع کند.

چرا بعضی از بچه ها خجالتی وکمرو میشوند؟

فرزندان ما معمولاً به دو علت خجالتی و کمرو می شوند.

الف: روش تربیتی

ب: اضطراب بالا

روش تربیتی

یعنی اینکه والدین بسیار سخت گیر هستند و چارچوب های خیلی سختی در قانونگذاری در منزل دارند اجازه خطابه کودک نمی دهد. اغلب خطاهای کودک هرچند کوچک او را  می‌بیند و دائم تذکر می‌دهند. به این والدین (والدین هلیکوپتری )می گویند یعنی مدام بالای سر بچه ها حرکت می کنند و یادآوری می‌کنند که این کار خوب است و این کار بد است. باید  والدین را آگاه کرد که نیازی به این گونه رفتارها نیست چون کودک در پروسه بزرگ شدن تمامی مسائل را یاد میگیرد. فقط باید خطاهای جدی و بزرگ  که برای کودک خطرآفرین است را به او یادآوری کرد. مقاله ی روش های پاداش دهی موثر به کودک نیز کمک کننده خواهد بود.

نکته

برخی والدین کودک را تایید و تشویق نمی‌کنند.بچه ها هرکدام در یک سری موارد و موضوعات قوی و در یک سری موارد و موضوعات ضعیف عمل می‌کنند. به طور مثال یکی منظم، وقت شناس تمیز و است. والدین می گویند که این موارد باید باشد و به آن توجهی نمی‌کنند و آنرا جزو وظایف کودک میدانند. در صورتی که باید اتفاقاً به این موارد بیشتر توجه کرد و اهمیت داد چون پایه های اعتماد به نفس بچه  پی‌ریزی میشود کودکان خجالتی اعتماد به نفس و عزت نفس پایینی دارند.

اعتماد به نفس یعنی؛من میتوانم

عزت نفس؛من ارزشمند هستم.

اضطراب؛اضطراب عموماً در دو جنبه بسیار زیاد است.

الف)،روش های  تربیتی  ب)اضطرابی که کودک از دیگران دارد

روشهای تربیتی

ترس هایی که خود والدین دارند در این صورت کودک را به خود وابسته می کنند و او را به خود می چسبانند، همه کارهای کودک را والدین انجام میدهند. دلیل اینگونه رفتارها این است که، والدین یاکمال گرا هستندو یا وسواس و یا ترس از این دارند که کودکشان دچار مشکل و دردسر شود.

اضطراب

اضطرابی که کودک از دیگران یا اطرافیان دارد ممکن است در اطراف کودک کسی باشد که به کودک آسیب زده یا به او سخت گرفته اصطلاحاً( بکن نکن )زیاد داشته کودک از اوترسیده ودائماً ترس و دلهره از دیگران دارد که مبادا او را دعوا کنند یا توسط دیگران تایید نشود .می‌ترسد اشتباهی بکند و او را سرزنش کنند پس عقب نشینی کرده در لاک دفاعی فرو میرود فکر می‌کند. بهتر است که کاری را انجام ندهد تا اینکه مورد مواخذه ،دعوا و یا سرزنش قرار بگیرد.

راهکارهای رفع خجالت کودکان

۱) تغییر روش تربیتی

اگر والدینی به فکر تشویق و تایید کودک خود نبوده اند و این کار را نکرده اند. از این به بعد باید درطی روز به خاطر نکات مثبت و رفتارهای هر چند کوچک اما خوب  کودک را تشویق و تایید کنند.

۲)به کودک سخت نگرفتن و اجازه خطا دادن

 سن۱ تا ۱۲ سالگی دوران کودکی محسوب می شود. این موضوع پایه و دلیل علمی دارد به این دلیل که مغز در این سن نمی تواند همه چیز را مدیریت کند و مثل یک بزرگسال نمی تواند عمل کند، پیش بینی کند و یا تصمیم گیری کند. پس حتماً در این سن کودک خطا هایی انجام می دهد چیزی از دست او افتاده و میشکند حواس پرتی دارد. نمی‌تواند همه موارد را با هم بالانس کند پس دلیلی برای سخت گرفتن و دعوا کردن کودک وجود ندارد. خطا کردن در این سن کاملاً طبیعی و از فرآیندهای رشد کودک محسوب می شود.

۳)والدین به اشتباهات خود اعتراف کنند

والدین اگر اشتباهی میکنند و مرتکب خطایی می شوند حتما آن را عنوان کنند. هر چند روز یک بار بگوید که من این کار را اشتباه انجام دادم و یا امروز مرتکب چنین اشتباهی شدم. از کودک بابت اشتباه پیش آمده در حق او یا سوء تفاهمی که پیش آمده. خواهی کنند این مسئله به این معنی  است که آدم بزرگ ها هم اشتباه می کنند. خطا دارند این موضوع کمک میکند کودک از خطا کردن نترسد.

بازی کردن نقشها: والدین موقعیت های روزمره و واقعی زندگی را با کودک بازی کند. به طور مثال مادر خریدار و فرزند فروشنده شود. پدر راننده تاکسی و فرزند مسافر معلم بازی کنند. شاگرد لات شرا از معلم بپرسد اگر مبحثی را یاد نگرفته از معلمش به خواهد که او را راهنمایی کند و یا دوباره تکرار کند خاله بازی کنند در قالب بازی این نقش‌ها را شبیه سازی کنند.

۴)بازی کردن نقشها

والدین موقعیت های روزمره و واقعی زندگی را با کودک بازی کنند. به طور مثال :مادر خریدارو فرزند فروشنده شود. پدر راننده تاکسی و فرزند مسافر. یکی معلم و یکی دانش آموز، اگر مبحثی رایاد نگرفته از معلم خود بخواهد آنرا تکرار کند اگر سوالی دارد بدون اضطراب و خجالت از معلم خود بپرسد.  درقالب بازی این نقش‌ها را شبیه سازی کنند. این کار باعث می شود که کودک در موقعیت های واقعی زندگی دچار اضطراب کمتری شود و بتواند بدون خجالت، استرس، ناراحتی و کمرویی مشکل خود را بیان کند و حتی درخواست کمک کند.

5) آموزش مهارت های ارتباطی

فرستادن کودکان بالای ۳ سال حتی اگر مادر خانه دار باشد. کمک بزرگی به یادگیری مهارتهای اجتماعی کودکان می کند.  کودکان یاد می گیرند چگونه با دوستان خود ارتباط برقرار کنند. او یاد می گیرد حق تقدم را رعایت کند .همدلی و همدردی و دوستیابی را یاد می‌گیرد. او یاد می‌گیرد چطور دوست پیدا کند. چطور موقعی که دوستش ناراحت شد با ابراز همدردی کند.  قهر و آشتی کردن را یاد میگیرد دایره لغاتش گسترده تر میشود. کودکان مهارت های اجتماعی را از همسالان خود یاد می گیرند .

همینطور کودک را به پارک ببرند کلاس های ورزشی ثبت نام کنند. کلاس های آموزشی بفرستند گروه همسالان به رشد  مهارتهای اجتماعی و ارتباطی کودک کمک می کند.

چه کارهایی نباید انجام داد

الف) لطفاً والدین بچه ها را تا زمانی که آموزش ندیده‌اند و وابستگی شان کم نشده مجبور به تعامل نکنند. مجبور به سلام کردن ،تشکر کردن، دست دادن و … نکنند. مثال:(  به خاله سلام کن ، به عمو دست بده)

ب) لطفاً به بچه‌ها برچسب خجالتی بودن نزنید

 خاله جان ببخشید که کودک من سلام نمیکند. خجالتی است این یعنی برچسب زدن اگر مدام این جمله تکرار شود. بعد از مدتی شبیه آن کلمه رفتار می کنند. این مورد در مورد بزرگسالان هم صدق می کند.

د)لطفا خجالتی بودن کودک تان را انکار کنید:

اگر کسی به والدین یادآوری کرد که کودک شما کمرو و خجالتی است. والدین بلافاصله بگویند که نه اصلا اینطور نیست. اتفاقاً کودک من بسیار اجتماعی و خوشرو است الان هنوز نتوانسته به خوبی ارتباط برقرار کند یا دیشب خوب نخوابیده والان کسل است. کمی که حالش بهتر شد حتماً بابچه ها بازی میکند.

کلام آخر

اگر کودک خجالتی دارید یا در اطرافتان اینگونه کودکان را میبینید لطفاً جدی بگیرید. چون با وجود داشتن چنین ویژگی اخلاقی در حق آنها اجحاف بزرگی می شود. آنها دیگر نمی توانند (نه) بگویند و حق خود را  از جامعه و دیگران بگیرند. آنها در بزرگسالی آسیب‌های جدی بسیاری می بینند ‌نمی توانند توانمندی هایشان را بروز بدهند. در تشکیل خانواده دچار مشکل میشوند در مقابل زورگویی تسلیم می شوندبه راحتی سرشان کلاه میرود و  هر کسی می تواند وارد خط قرمزها و حریم خصوصی انها بشود و در نتیجه از او سوء استفاده میکنند.