تیزهوشان
تیزهوشان موضوعی که شورو شوق زیادی برای والدین و دانش آموزان به همراه داره. در کنارش استرس و چالش هایی برای پذیرش در این نوع مدارس و موفق عمل کردن طی سالها، ذهن خانواده ها و دانش آموزان رو درگیر میکنه. در این مقااله سعی داریم تعریفاتی از تیزهوشی و تیزهوشان برنامه ی آموزشی ویژه ی تیزهوشان، فواید و ضررهای تیزهوشان و موارد متعدد و مرتبط صحبت کنیم.
پنج معیار برای تیزهوشی
ملاک تعالی
براساس این ملاک، فرد تیزهوش کسی هست که در یک بعد یا در مجموعه ای از ابعاد، از همسالان خودش برتر هست. دراصل برای اینکه شخصی تیزهوش باشه، باید در یک موضوع بی نهایت خوب باشه.
ملاک نادر بودن
برای این که شخصی تیزهوش به حساب بیاد باید سطح بالایی از یک صفت که در بین همساالنش نادر هست رو دارا باشه. درواقع معیار نادر بودن برای تکمیل معیار برتری الزامی هست. چرا که ممکن یک شخص سرشار از یک صفت خاص باشه اما اگر بالا بودن سطح اون صفت کمیاب و نادر تشخیص داده نشه، فرد مذبور تیزهوش تلقی نخواهد شد.
ملاک بهره وری
بعد یا ابعادی که فرد در اون زمینه به عنوان برتر تلقی میشه. باید بالقوه یا بالفعل به بهره وری منجر بشه. به این معنی که فرد در نتیجه ی این برتری کاری بتونه انجام بده.
ملاک اثبات پذیری
برتری فرد در یک بعد که مبنای تعیین تیزهوشی هست. باید از طریق انجام یک آزمون که حاوی چند آزمون با ارزیابی معتبر هست قابل اثبات باشه. دراین مورد لازم هست که فرد قادر باشه به هر طریقی ثابت کنه واقعا ازتوانایی ها یا دستاوردهایی برخوردار هست.
که معمولا در کشور ما نیز برای مشخص کردن دانش آموزان تیز هوش از این آزمون ها استفاده میشه.
ملاک ارزشمندی
برای اینکه یک شخص تیز هوش تلقی بشه. باید در یک یا چند بعد که از نظر جامعه ارزش محسوب میشه عملکرد برتری از خودش نشون بده. معیار ارزشمندی عنوان تیز هوش رومحدود به افرادی میکنه که دارای خصوصیاتی هستند که در ارتباط با تیز هوشی با ارزش محسوب میشن.
فلدهوسن با مطالعه روی افراد تیز هوش زیادی مواردی رو پیشنهاد کرد که افراد تیزهوش در اوایل زندگی شون تعدادی نشانه و علامت رو دارا هستن:
- تسلط زود هنگام بر دانش یا تکنیک های یک زمینه، رشته تحصیلی و یا شکلی از هنر.
- نشانه های هوش بالا و سرشار قدرت، استدلال بالا یا حافظه قوی در اوایل کودکی.
- سطح انرژی، انگیزه، تعهد بالا یا صرف زمان زیاد به مطالعه یا کار در دوران جوانی.
- استقالل طلبی شدید، تمایل به تنها کار کردن، فردگرایی.
- خودپنداره، قدرت خلاقیت و مرکز کنترل درونی.
- داشتن تحرک، بوسیله همراهی با دیگرجوانان یا بزرگساالن تیزهوش.
- تمایل روز افزون به جزئیات، الگوها و یا دیگر پدیده ها.
- بهره بردن از تجارب هنری یا فکری پیشرفته و جلوتر از زمان.
درواقع فلدهوسن این خصوصیات رو تا اندازه ای به سطح بالای خلاقیت، انگیزش، خودپنداره، هوش عمومی و استعدادهای ویژه نسبت داد.
برنامه های آموزشی ویژه تیزهوشان
برنامه ارایه خدمات به تیزهوشان معمولا به سه دسته تقسیم میشه. هر چند که این روش ها رو معمولا به صورت جدا از هم تعریف می کنن. ولی عملا نمیشه اونها رو بطور کامل از هم جدا کرد و لذا ممکن است همپوشانی هایی بین اونها وجود داشته باشه.
تسریع تحصیلی
درواقع تسریع تحصیلی راهی برای سرعت بخشیدن به رشد و ظهور تواناییهای شناختی در مدرسه هست. به دانش آموزان با توانایی یادگیری سریع، این امکان رو میده که با سرعت بیشتری پیشرفت کنن و به پایه های بالاتر برسن. این کار در طول سالها بسیار بحث برانگیز بوده و مخالفت های زیادی با آن صورت گرفته. جهش تحصیلی شکل خاصی از تسریع تحصیلی هست که درحقیقت این خطر رو داره که در یادگیریهای فرد خللی ایجاد کنه. حتی ممکن که مشکلات روان شناختی هم به بار بیاره. دانش آموزانی که توانایی شناختی بیشتری دارن و مشتاق پیشرفتی سریع تر از اون چیزی که نظام آموزشی اجازه میده هستن. کمتر احتمال داره تحت تاثیر این نکات منفی قراربگیرن.
این رویکرد زمانی موثر تر به نظر میرسه که تسریع تحصیلی بدون خلل باشه. یعنی دانش آموزان در حالی که در کلاسهای اصلی خودشون شرکت می کنن. به طور پیوسته در بعضی از زمینه ها هم پیشرفت کنن.
غنی سازی
معلمان در فعالیت های غنی سازی سعی دارن که قابلیت های دانش آموزان رو نشون بدن. این روش راهی پیچیده برای پرورش مهارت ها، تواناییها و شخصیت هست. در واقع ترکیبی از چند روش هست. منابع درسی نه فقط به لحاظ کمی بلکه به لحاظ کیفی هم غنی سازی میشن.
مهمترین ویژگی های منابع عبارتند از: جدید بودن، دشواری، تنوع، چالش فرد، رشد خلاقیت و مهارتهای اجتماعی. نظام آموزشی معمولا غنی سازی رو به تسریع تحصیلی ترجیح میده. چون از بروز مشکلات روانی – اجتماعی ناشی از نگذروندن برخی سالهای مدرسه می ترسه. هرچند که دانش آموزان تیز هوش اغلب تجربه غنی سازی رو دارن ولی به غنی سازی برنامه ریزی شده توسط معلم ومدرسه نیز نیازمندن. معلمان در مدارس مخصوص تیز هوشان معمولا باید از طریق گروه بندی کردن دانش آموزان، جذاب تر کردن مواد درسی ، استفاده از روشهای مختلف آموزش که اغلب تجربه ای هستن و براشون بازخورد داشته استفاده کنن.
برنامه های جدا گانه و گروه بندی های خاص
دانش آموزان تیز هوش نیازها و علایق خاصی دارن. این مورد باعث میشه که متفاوت از دانش آموزان معمولی رفتار کنن. بنابراین لازم که در کلاسهای مدارس خاص با برنامه های ویژه ی آموزش و پرورشی تعلیم ببینن. از اونجایی که خودشون رو با دانش آموزانی که مهارت های مشابه ای دارن مقایسه می کنن به درک مناسبی از خودشون میرسن. از میان جنبه های منفی این کار هم می توان به جداسازی و یا اعتماد به نفس اونهادر صورتی که نتونن ارزش واقعی و مهارتهای سطح بالایی که انتظار دارن برسن رو باید عنوان کرد.
کلام آخر
باید به این موضوع اشاره کنیم. ممکن که این دانش آموزان در زندگی تک بعدی و در جهت آموزش موارد علمی پیش برن. در نهایت از باقی مسائل و جنبه های مهم چرخه ی زندگی باز بمونن. به همین دلیل نیاز که از نظر روحی نیز، به این دانش آموزان و افراد توجهاتی ویژه بشه تا با همراهی مشاور متخصصص. تکنیک ها و روش هایی که به والدین و دانش آموزان داده میشه. نه تنها مسیر رشد و پیشرفت رو هموار تر کنیم. بلکه از فشار های که بر روی دانش آموز هست کاسته بشه و بتونه، در جنبه های مختلف زندگیش به خوبی عمل کنه.
غنی سازی
معلمان در فعالیت های غنی سازی، سعی دارن که قابلیت های دانش آموزان رو نشون بدن .این روش، راهی پیچیده برای پرورش مهارت ها، تواناییها و شخصیت هست. در واقع ترکیبی از چند روش هست. منابع درسی نه فقط به لحاظ کمی بلکه به لحاظ کیفی هم غنی سازی میشن.
مهمترین ویژگی های منابع عبارتند از : جدید بودن، دشواری ، تنوع ، چالش فرد، رشد خلاقیت و مهارتهای اجتماعی . نظام آموزشی معمولا غنی سازی رو به تسریع تحصیلی ترجیح میده، چون از بروز مشکلات روانی – اجتماعی ناشی از نگذروندن برخی سالهای مدرسه می ترسه. هرچند که دانش آموزان تیز هوش اغلب تجربه غنی سازی رو دارن، ولی به غنی سازی برنامه ریزی شده توسط معلم ومدرسه نیز نیازمندن. معلمان در مدارس مخصوص تیز هوشان، معمولا باید از طریق گروه بندی کردن دانش آموزان ، جذاب تر کردن مواد درسی ، استفاده از روشهای مختلف آموزش که اغلب تجربه ای هستن و براشون بازخورد داشته استفاده کنن.
برنامه های جدا گانه و گروه بندی های خاص
دانش آموزان تیز هوش نیازها و علایق خاصی دارن، این مورد باعث میشه که متفاوت از دانش آموزان معمولی رفتار کنن. بنابراین لازم که در کلاسهای مدارس خاص با برنامه های ویژه ی آموزش و پرورشی تعلیم ببینن. از اونجایی که خودشون رو با دانش آموزانی که مهارت های مشابه ای دارن مقایسه می کنن به درک مناسبی از خودشون میرسن . از میان جنبه های منفی این کار هم می توان به جداسازی و یا اعتماد به نفس اونهادر صورتی که نتونن ارزش واقعی و مهارتهای سطح بالایی که انتظار دارن برسن رو باید عنوان کرد.
کلام آخر
باید به این موضوع اشاره کنیم، ممکن که این دانش آموزان در زندگی تک بعدی و در جهت آموزش موارد علمی پیش برن، در نهایت از باقی مسائل و جنبه های مهم چرخه ی زندگی باز بمونن. به همین دلیل نیاز که از نظر روحی نیز، به این دانش آموزان و افراد توجهاتی ویژه بشه تا با همراهی مشاور متخصصص، تکنیک ها و روش هایی که به والدین و دانش آموزان داده میشه. نه تنها مسیر رشد و پیشرفت رو هموار تر کنیم، بلکه از فشار های که بر روی دانش آموز هست کاسته بشه و بتونه، در جنبه های مختلف زندگیش به خوبی عمل کنه.